ΘΕΜΑ : «Η επιδημία Μαύρoυ Θανάτoυ κατά τον Μεσαίωνα – σύγχρονες θεωρίες και απόψεις»*
Δεδομένα: κατά τον 14 αιώνα εμφανίστηκε στον ευρύτερο Ευρωπαϊκό χώρο, καθώς και σε εκτεταμένες περιοχές της Μέσης Ανατολής και της Βόρειας Αφρικής σκορπίζοντας τον θάνατο σε ευρύτατα στρώματα του πληθυσμού σε αριθμούς πρωτοφανείς (θεωρείται ότι μόνο στην Ευρώπη πεθάναν τουλάχιστο 30 εκατομμύρια άτομα ήτοι το 1/3 του συνολικού πληθυσμού) με δραματικές επιπτώσεις στην κοινωνικό οικονομική δομή των δοκιμαζομένων κοινωνιών και πληθυσμών.
Υποθέσεις :Υπάρχει αρκετή έλλειψη γνώσεων σχετικά με την επιδημία αυτή, και έχουν προταθεί αρκετές θεωρίες κατά την διάρκεια των χρόνων για το ποια θα μπορούσε να είναι η γενεσιουργός αιτία αυτής της επιδημίας . Η μέχρι πρόσφατα αποδεκτή από την πλειοψηφία του επιστημονικού κόσμου θεωρία ταύτιζε αυτή την επιδημία με τους βακίλους της πανώλης (πανούκλας), και μάλιστα μια μορφή από τις τρεις που έχουμε ως τώρα συναντήσει (υπάρχει και *******ική πανώλη αλλά αυτή την έχει μόνο ένα άτομο, μέχρι στιγμής), την βουβωνική πανώλη.
Η ταύτιση αυτή έγινε από ένα Γάλλο γιατρό (συγνώμη αλλά το όνομα του αυτή την στιγμή μου διαφεύγει, και δεν είναι εύκολο να ανατρέξω στις πηγές μου) που αντιμετώπιζε στην Κίνα μια επιδημία βουβωνικής πανώλης, και συνέκρινε με την επιδημία που καταπολεμούσε τις σύγχρονες με την επιδημία του Μεσαίωνα γραπτές μαρτυρίες των συμπτωμάτων της ασθενείας. Υπεστήριξε ότι τα συμπτώματα του Μαύρου Θανάτου ταυτίζονταν με αυτά της βουβωνικής πανώλης (διογκωμένοι αδένες, αδυναμία, εσωτερική αιμορραγία).
Αρκετοί έπειτα ανέπτυξαν περισσότερο αυτή την θεωρία, που σιγά σιγά αποκρυσταλλώθηκε στο εξής σενάριο. Κατά την διάρκεια της πολιορκίας μιας πόλης των Γενοβέζων στην Κριμαία από τους Μογγόλους, εκδηλώθηκε στο στρατόπεδο των πολιορκητών επιδημία βουβωνικής πανώλης, που ήδη μάστιζε αρκετές περιοχές της Μέσης Ανατολής (ως γνωστό σύμφωνα με τους Αμερικάνους τουλάχιστο αποτελεί πηγή όλων των κακών). Η επιδημία αυτή ανάγκασε τους καταβεβλημένους Μογγόλους να λύσουν την πολιορκία, αφού πρώτα όμως μολύνουν την πόλη με τον βομβαρδισμό (με καταπέλτες) πτωμάτων μολυσμένων στρατιωτών, παίρνοντας εκδίκηση από τους υπευθύνους σύμφωνα με την γνώμη τους (Μογγόλοι είναι ότι θέλουν κάνουν!Χα χα χα) για την επιδημία.
Οι Γενοβέζοι αντιμετωπίζοντας με την σειρά τους την επιδημία εγκαταλείπουν την αποικία τους, επιβιβάζονται στα πλοία τους και επιστρέφουν στην γενέτειρα τους κάνοντας πρώτα μια στάση στην Κωνσταντινούπολη, μεταφέροντας της ασθένεια μαζί τους.
Και πιο συγκεκριμένα μέσα στα πλοία τους μεταφέρουν τους ποντικούς που είναι οι ξενιστές για τους ψύλλους – φορείς της ασθένειας.
Με την εγκατάσταση των φορέων στην ιταλική χερσόνησο αρχίζει και η εξάπλωση της επιδημίας και σε όλη την Ευρώπη με το ταυτόχρονο ξεκλήρισμα των πληθυσμών της. Η ταχύτητα εξάπλωσης της επιδημίας ήταν εντυπωσιακότατη, καθώς και η θνησιμότητα της. Μέσα σε τριάντα χρόνια είχε εξαπλωθεί σε όλη την Ευρώπη ( με σειρά εμφάνισης πρώτα σε Βυζάντιο, Ιταλία, Γαλλία, Ισπανία, Αγγλία, Κάτω χώρες, Γερμανία, και τέλος Σκανδιναβία) και ποσοστά θνησιμότητας που σε πολλές πόλεις έφτασε μέχρι και το εντυπωσιακό 80% .
Η επιδημία έφτασε σε ύφεση αφού είχε εξολοθρέψει μεγάλα ποσοστά του πληθυσμού, και οι επιζώντες αποκτούσαν φυσική ανοσία από αυτή (συγκεκριμένα από τότε μας έρχεται και η έκφραση Μόρτης που χρησιμοποιούνταν για τους ανθρώπους που λόγω φυσικής ανοσίας στην αρρώστια, αναλάμβαναν με το αζημίωτο βέβαια, χρέη νεκροθάφτη).
Οι συνέπειες της ασθένειας αυτής εκτός από τον τρομακτικό αριθμό θυμάτων είναι και ευρύτερες για την μετέπειτα κοινωνικό οικονομική εξέλιξη της Ευρώπης.
Έχουν τεθεί θεωρίες που υποστηρίζουν ότι ο προτεσταντισμός(η τουλάχιστο η ευρύτατη διάδοση του) οφείλονται στο πνεύμα αμοραλισμού και χαλάρωσης των ηθών που επικρατούσε στις πληγείσες περιοχές (αν κάποιος πρόκειται πιθανότητα να πεθάνει σε λίγες μέρες γιατί να υπακούσει στις επιταγές της κοινωνίας και της θρησκείας, σχετικά με την πρέπουσα ηθική συμπεριφορά) καθώς και στην αντίληψη ότι η επιδημία αποτελούσε τιμωρία από τον θεό για τις αμαρτίες των ανθρώπων και πιο συγκεκριμένα των ισχυρών (κοσμικοί και θρησκευτικοί άρχοντες).
Επίσης έχει υποστηριχθεί ότι η γέννηση του καπιταλισμού οφείλεται στον ίδιο λόγο. Και πιο συγκεκριμένα υποστηρίζεται ότι η μείωση των μεσαιωνικών πληθυσμών οδήγησε στην αρχική σώρευση κεφαλαίου (την αναγκαία σύμφωνα με τον Άνταμ Σμιθ προϋπόθεση που αποτελεί έναυσμα στην διαδικασία εξέλιξης της φεουδαρχικής κοινωνίας σε καπιταλιστική) από τους επιζώντες (άλλο να χωρίζεται η περιουσία της οικογένειας στα τέσσερα και άλλο στα δυο ή στο ένα), όπως και οδήγησε στην αύξηση των ημερομισθίων των εργαζομένων, λόγου της μείωσης της προσφοράς εργασίας (μια αντίστοιχη μείωση των ημερομισθίων υποθέτω ότι θα συνέβη στον παράδεισο γιατί αποκλείεται να την γλιτώνουμε μονό με 80 χρόνια εργασίας χα χα χα).
Αντίλογος: Τα τελευταία χρόνια άρχισαν να ακούγονται φωνές οι οποίες δεν αποδέχονται το παραπάνω καθιερωμένο σενάριο, και θέτουν την παραπάνω θεωρία σε αμφισβήτηση .
Θεωρούν ότι τα συμπτώματα του Μαύρου Θανάτου δεν ανταποκρίνονται πλήρως με αυτά της βουβωνικής πανώλης (στην βουβωνική πανώλη διογκώνεται μόνο ο ένας αδένας που βρίσκεται στην βουβωνική χωρά, σε αντίθεση με το Μαύρο Θάνατο που έχουμε αρκετές διογκώσεις σε όλο το σώμα).
Επίσης η θνησιμότητα της βουβωνικής πανώλης απέχει παρασάγγας από την επιδημία του Μεσαίωνα (κατά την επιδημία στην Κίνα η θνησιμότητα με τα τότε υποτυπώδη μέσα θεραπείας, ποτέ δεν ξεπέρασε τα 3% σε αντίθεση με την επιδημία του μεσαίωνα που χτυπούσε κάτι ξεγυρισμένα 50% 60% μέχρι και 80%).
Αδύναμο σημείο της παραπάνω θεωρίας είναι και ο βαθμός μετάδοσης της επιδημίας καθώς και οι φορείς της. Πιο συγκεκριμένα η ακτίνα διαβίωσης των ποντικών ξενιστών (χώρος διαβίωσης) είναι περίπου τα 300 μέτρα, και οι ψύλλοι φορείς της ασθένειας δεν μπορούν να ζήσουν πολύ χωρίς την παρουσία των παραπάνω αρουραίων (για να είμαστε πιο σωστοί επιστημονικά οπού χρησιμοποίησα την λέξη ποντικοί αλλάξτε την με την λέξη αρουραίος). Καθώς και στην μη ύπαρξη σε ορισμένα μέρη της Ευρώπης (Σκανδιναβία) των αρουραίων ξενιστών. Στην πραγματικότητα στο όλο αντεπιχείρημα εμπλέκεται και το είδος των αρουραίων (καφέ ή μαύροι) αλλά θεωρώ ότι δεν είναι πρέπων στα πλαίσια αυτής της ανάπτυξης να θέσω υπόψη σας και αυτές τις ανούσιες πληροφορίες .
Οι παραπάνω αρνητές της καθιερωμένης θεωρίας θεωρούν ότι δεν προέκυψε η επιδημία από βακτηρίδια (της βουβωνικής πανώλης) αλλά από αιμοφιλικούς πυρετούς που προκαλούνται από ιούς (τύπου Εμπόλα). Και μάλιστα ο συγκεκριμένος ιός του Εμπόλα θεωρείται ως ο κυριότερος ύποπτος για την επιδημία του Μεσαίωνα (καθώς και για την επιδημία που έπληξε τους Αθηναίους, κατά την διάρκεια του Πελοποννησιακού πολέμου).
*Αρχαίο Post που έγραψα πριν από πολύ καιρό, και αποτελεί ένα από τα αγαπημένα μου. Αποτελούσε την απάντηση σε ένα ερώτημα που είχε τεθεί σε ανύποπτο χρόνο, και γράφτηκε μέσα σε τουλάχιστο 30 με 45 λεπτά. Δεδομένου ότι δεν ήθελα να χαθεί αποφάσισα να το Post-άρω εδώ.
Οι περισσότερες πληροφορίες ερχόταν από άρθρο που είχα διαβάσει στο περιοδικό περισκόπιο της επιστήμης (ή έτσι νομίζω) και από διάφορα αλλά ιστορικά περιοδικά. Αυτό που μου είχε κάνει εντύπωση ήταν το ότι μέσα σε ελάχιστο χρόνο είχα θυμηθεί ένα μεγάλο όγκο πληροφοριών (κάτι το σπάνιο για μένα μια και συνήθως είμαι αφηρημένος μέχρι αηδίας).
Μότσανος Λάζαρος
Σοχός 29/04/2009
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου