Τα φίδια στην Ελλάδα

Το παρακάτω κείμενο είναι μια προσπάθεια να δοθούν κάποιες γνώσεις σχετικά με ένα αντικείμενο μεγάλης σπουδαιότητας και ταυτόχρονα να τονισθεί η επικινδυνότητα κάποιων καταστάσεων που μπορείτε να συναντήσετε κατά την διάρκεια των ενασχολήσεων σας με μελισσοκομικές ή και μη εργασίες έξω στην φύση. 

Το θέμα δεν είναι κάτι που δεν σας αφορά γιατί οι συναντήσεις με φίδια είναι πολύ περισσότερο συχνές από τι μπορείτε να φανταστείτε, συγκεκριμένα εγώ έχω πετύχει σε 4 διαφορετικές περιπτώσεις διάφορα φίδια καθώς ασχολούμουν με την μελισσοκομία, (τρεις σε μία τοποθέτηση που είχα κάνει σε ένα μελισσοκομείο μου -μικρά φίδια μάλλον όχι οχιές-, και μία ακόμα όταν είχα πάει να δω από κοντά αν είχε ανθήσει το παλιούρι και βγήκε μπροστά μου μια οχιά, και οι δύο τρομάξαμε και απομακρυνθήκαμε ο ένας από τον άλλο, και ευτυχώς κάπου εκεί τελείωσε αυτό το περιστατικό), αντίστοιχα περιστατικά μου είχε διηγηθεί ένας ξάδερφος μου καθώς έκανε αγροτικές εργασίες (καθάριζε από χόρτα και κλαδιά το κτήμα του και βρήκε μπροστά του δύο οχιές, την πρώτη μάλιστα την είχε πιάσει κατά λάθος καθώς σήκωνε τα κλαδιά!!!), όπως και μπορεί ακόμα και να βρεθούν μέσα στο κήπο σας (όπως είχε βρεθεί ένα φίδι μέσα στο δικό μας, πριν από πολλά πολλά χρόνια, πιτσιρίκος εγώ έβλεπα μια πορτοκαλί γάτα να ασχολείται με κάτι μέσα στο κήπο, σαν παιδάκι που ήμουν και καθώς ήταν υπεραπασχολημένη η γάτα θεώρησα σωστό να την πλαγιοκοπήσω-ξέρετε ο δείκτης νοημοσύνης πάντα είναι αντιστρόφως ανάλογος της ηλικίας-, φτάνοντας σε κοντινή απόσταση είδα ότι πάλευε με ένα φίδι!, φυσικά ως σωστός πιτσιρίκος -θυμάστε τι έλεγα για τον δείκτη νοημοσύνης των παιδιών νωρίτερα?-εγώ φρόντισα να προμηθεύτω άμεσα μια μεταλλική νεροσωλήνα για να βοηθήσω την γάτα να επικρατήσει επί του φιδιού, ένα πολτοποιημένο κεφάλι φιδιού αργότερα αυτό και έγινε).

Μελισσοκόμοι (ή και αγρότες ή ακόμα και κηπουροί) είμαστε θα πετυχαίνουμε συχνά πυκνά φίδια, πρέπει να ξέρουμε τι να κάνουμε, μερικές συμβουλές που μου έρχονται άμεσα στο μυαλό είναι να κυκλοφορούμε διαρκώς με αρβύλες ψιλές (εγώ φοράω πάντα λευκές γαλότσες γιατί είπαμε μελισσοκόμος, δεν είναι και ότι καλύτερο να έχεις μια μαύρη αρβύλα κοντά στην είσοδο της κυψέλης, γιατί? γιατί προκαλείς!! και όταν προκαλείς όλοι ξέρουμε μετά πως πάει το στιχάκι! χα χα χα).

Έπειτα καλό είναι να έχεις μαζί σου ένα ραβδί ή και τσεκούρι (αυτό δεν ξέρω πόσο εύκολα μπορείς να το κυκλοφορείς χωρίς να θεωρείται οπλοκατοχή), ή ένα νεροσωλήνα (πιτσιρίκος Power!!!), ή ακόμα και ένα πατόφτυαρο (εγώ έχω ένα μονίμως σε ειδική υποδοχή που έκανα στην πίσω πόρτα από το Vitara μου έχοντας κόψει λίγο  το στειλιάρι του γιατί δεν ξέρεις που μπορεί να σου χρειασθεί- και να μπορέσεις να σκάψεις από κάτω από το αμάξι αν κολλήσει πουθενά, και να μπορείς να σβήσεις μια φωτιά, και να διορθώσεις ένα δρόμο για να περάσεις με το αμάξι, και να διώξεις ένα κοπάδι από άγρια γουρούνια κοντά στο μελισσοκομείο σου, ναι έχει γίνει και αυτό!).

Τρίτο και βασικό, γάντια, γάντια, γάντια, ότι εξωτερική εργασία και να κάνεις πάντα φοράς γάντια, και κυρίως όταν είναι να μεταφέρεις κυψέλες, τότε καλά θα είναι και να μας γίνει συνήθεια προτού σηκώσουμε την κάθε κυψέλη να την  ανασηκώνουμε λίγο από πίσω και να κοιτάμε τι μπορεί να έχει από κάτω (υπάρχει περίπτωση κάτω από μία όμορφη κυψέλη να βρίσκεται και ένα αντίστοιχα όμορφο φίδι που να σου κάνει ένα αντίστοιχα όμορφο δάγκαμα!), υπάρχουν τα κανονικά γάντια εργασίας (πλαστικά ή δερμάτινα) υπάρχουν και τα μελισσοκομικά γάντια που πουλάνε όλα τα μελισσοκομικά καταστήματα (ξέρετε εκείνα που φτάνουν πάνω από τους αγκώνες) καλά είναι να προμηθευτείτε κάποιο από όλα.

Τελευταίο και κυριότερο πάντα να φοράτε το μυαλό σας, πάντα προσοχή και όχι βλακείες. Βλέπεις φίδι? του δίνεις χώρο, βλέπεις έδαφος καλυμμένο από φύλλα, φτέρης και χαμηλής βλάστησης? υπάρχει πιθανότητα να υπάρχει κάτι εκεί, βλέπεις τρύπες στο έδαφος? σίγουρα υπάρχει κάτι εκεί, βλέπεις αλλαγμένο δέρμα φιδιού? κάπου εκεί θα δεις και τον πρώην ιδιοκτήτη του, βλέπεις κίνηση κάπου? υπάρχει σίγουρα κάτι εκεί. περπατάς στο δάσος? όλο και κάτι θα πετύχεις, θέλεις να πιάσεις κάτι? πρόσεχε μην το έχει καβαντζώσει άλλος πριν από σένα, γενικά προσοχή, προσοχή, προσοχή δεν είσαι πλέων σε καφετερία είσαι στο δάσος άλλοι κανόνες!!!

Οι παρακάτω πληροφορίες τις συγκέντρωσα από πολλές πηγές και αποτελούν απλώς και μόνο ένα οδηγό σχετικά με τα φίδια, δεν αρκεί από μόνος του, είναι απλώς μια αρχή. Είναι ένα θέμα που πρέπει να αντιμετωπισθεί σοβαρά από όλους μας γιατί απλούστατα οι επιπτώσεις αν όλα πάνε λάθος μπορεί να είναι από σοβαρές έως τελείως σοβαρές.

Για περισσότερες πληροφορίες προτείνω και έρευνα μέσω της βιβλιογραφίας και μέσου του διαδικτύου και το κυριότερο μέσου των επαγγελματιών και ειδημόνων που ασχολούνται κυρίως με αυτά τα θέματα (ιατροί, νοσοκόμοι, ζωολόγοι, ειδικευμένο προσωπικό αντιμετώπισης εκτάκτων καταστάσεων), την γνώση τους δεν μπορεί να την υποκαταστήσει καμία άλλη πηγή.

θα αναφερθούν και οι πηγές μου για οποιοδήποτε επιθυμεί να προχωρήσει σε περαιτέρω έρευνα, καθώς και κάθε σχόλιο σχετικό με γνώσεις και εμπειρίες που μπορούν να φανούν χρήσιμες είναι φυσικά ευπρόσδεκτο. 

Πηγές:

http://www.herpetofauna.gr/index.php?module=narticle&page=read&id=12

http://www.ihunt.gr/content/%CF%84%CE%B1-%CF%86%CE%B9%CE%B4%CE%B9%CE%B1-%CF%84%CE%B7%CF%82-%CE%B5%CE%BB%CE%BB%CE%B1%CE%B4%CE%B1%CF%82

http://www.katakali.net/drupal/?q=erpeta/ta-dilitiriodi-fidia

Εικόνες από τα κυριότερα ελληνικά φίδια (εδώ οι πηγές μου δίνουν δύο αριθμούς 70 και 22 είδη φιδιών, εγώ θα αναρτήσω τα 22 κύρια είδη και θεωρώ ότι ο πρώτος αριθμός συμπεριλαμβάνει και τα υποείδη).

Colubridae (Κολουμπρίδες):

Telescopus fallax
Αγιόφιδο, Γατόφιδο
Δηλητηριώδες 
http://www.herpetofauna.gr/index.php?module=cats&page=read&id=163&sid=142

Coronella austriaca
Aσινόφιδο, Στεφανοφόρος
Μη Δηλητηριώδες

olichophis (παλιά ον/σία: Coluber caspius)
Αστραπόφιδο, Εφιός
Μη Δηλητηριώδες

Zamenis longissimus
Γιατρόφιδο, Λαφιάτης Ασκληπιού
Μη Δηλητηριώδες

Hierophis gemonensis (παλιά ον/σία: Coluber gemonensis)
Δενδρογαλιά
Μη Δηλητηριώδες

Natrix tessellata
Κυβόφιδο, Λιμνόφιδο
Μη Δηλητηριώδες

Elaphe quatuorlineata (& Elaphe quatuorlineata sauromates)
Λαφιάτης
Μη Δηλητηριώδες

Hierophis gyarosensis (παλιά ον/σία: Coluber gyarosensis)
Μαύρο φίδι της Γυάρου
Μη Δηλητηριώδες

Eirenis modestus
Νανόφιδο, Θαμνόφιδο
Μη Δηλητηριώδες

Natrix natrix
Νερόφιδο
Μη Δηλητηριώδες

Platyceps najadum (παλιά ον/σία: Coluber najadum)
Σαΐτα
Μη Δηλητηριώδες

Malpolon monspessulanus
Σαπίτης
Δηλητηριώδες 
http://www.herpetofauna.gr/index.php?module=cats&page=read&id=171&sid=142

Zamenis situla (παλιά ον/σία: Elaphe situla)
Σπιτόφιδο
Μη Δηλητηριώδες

Dolichophis jugularis (παλιά ον/σία:. Coluber jugularis)
Ζαμενής ο μαύρος
Μη Δηλητηριώδες

Hemorrhois nummifer (παλιά ον/σία: Coluber nummifer)
Ζαμενής της Ρόδου
Μη Δηλητηριώδες

Boidae (Βόες):

Eryx jaculus

Ερημόφιδο

Μη Δηλητηριώδες

Viperidae (Οχιές):

Vipera berus

Αστρίτης

Δηλητηριώδες
http://www.herpetofauna.gr/index.php?module=cats&page=read&id=180&sid=144

Montivipera xanthina
Βουνόχεντρα, Οθωμανική οχιά
Δηλητηριώδες
http://www.herpetofauna.gr/index.php?module=cats&page=read&id=177&sid=144

Macrovipera lebetina schweizeri
Λασπόχεντρα, οχιά της Μήλου
Δηλητηριώδες
http://www.herpetofauna.gr/index.php?module=cats&page=read&id=175&sid=144

Vipera ursinii
Νανόχεντρα
Δηλητηριώδες
http://www.herpetofauna.gr/index.php?module=cats&page=read&id=181&sid=144

Vipera ammodytes
Οχιά, Όχεντρα, Κερασφόρος οχιά
Δηλητηριώδες
http://www.herpetofauna.gr/index.php?module=cats&page=read&id=179&sid=144

Typhlopidae:

Typhlops vermicularis

Τυφλίνος
Μη Δηλητηριώδες

Δηλητηριώδη φίδια - Γενικές πληροφορίες

άμυνα ή επίθεση;

Τα δηλητηριώδη φίδια στην πλειονότητά τους δεν πρόκειται να κυνηγήσουν τον άνθρωπο για να σπαταλήσουν το πολύτιμο γι' αυτά δηλητήριό τους. Η λέξη επίθεση δεν συμπεριλαμβάνεται στη ζωή των φιδιών. Οι βασικές τους ανάγκες είναι διατροφή-θερμορύθμιση-ζευγάρωμα. Εάν το φίδι προκληθεί από τον άνθρωπο, ενδεχομένως θα δαγκώσει για να προστατεύσει τη ζωή του, να αμυνθεί και όχι να επιτεθεί με σκοπό να βλάψει τον άνθρωπο. Τα φίδια δεν επιτίθενται χωρίς να προκληθούν.

η διαδικασία δαγκώματος

Η διαδικασία του δαγκώματος είναι ταχύτατη στα δηλητηριώδη φίδια και διαρκεί μόνο 1/3 του δευτερολέπτου. Σε ένα τρίτο του δευτερολέπτου το φίδι εκτινάσσεται, δαγκώνει και αποτραβιέται πίσω για να διασφαλίσει ότι δεν κινδυνεύει. Συνήθως πριν το δάγκωμα το φίδι σχηματίζει ένα S με το σώμα του. Κατά την εκτίναξη για το δάγκωμα, τα σαγόνια μπορούν να ανοίξουν κατά 90°. Το δάγκωμα μπορεί να είναι στεγνό (να μην εγχύσει δηλητήριο δηλαδή). Εάν στο σημείο που δάγκωσε το φίδι υπάρχουν δυο μικρές οπές, αυτό σημαίνει πως ενδεχομένως άφησε δηλητήριο.

τύποι δηλητηρίου

Το δηλητήριο στα φίδια βάσει της εξέλιξης και προσαρμοστικότητάς τους στη φύση, εξελίχθηκε έτσι ώστε να ακινητοποιεί το θήραμα, για την καλύτερη χώνεψη του θηράματος και για άμυνα από τους εχθρούς. Υπάρχουν δυο τύποι δηλητηρίου στα φίδια:

Αιμοτοξικό (Hemotoxic)

επιδρά στο κυκλοφορικό σύστημα και τα εσωτερικά όργανα προκαλώντας κλονισμό ή φλεγμονή στο σώμα. Είναι τα πιο επώδυνα και καταστρέφουν τους ιστούς στο σημείο του δήγματος

Νευροτοξικό (Neurotoxic)

επιδρά στο νευρικό σύστημα το οποίο ελέγχει την αναπνοή και σύντομα επιφέρει παράλυση στο σώμα. Ο πόνος δεν είναι τόσο επώδυνος αλλά το νευροτοξικό δηλητήριο είναι ισχυρότερο από το αιμοτοξικό

Κανένα φίδι όμως δεν ανήκει μόνο σε μια από τις δυο κατηγορίες διότι μπορεί να έχει και αιμοτοξικής αλλά και νευροτοξικής σύστασης δηλητήριο σε διαφορετικές αναλογίες στον οργανισμό του, αναλόγως του είδους φιδιού.

σιαγόνες και δηλητήριο

Τα δηλητηριώδη φίδια έχουν τρία διαφορετικά συστήματα διοχέτευσης του δηλητηρίου και βάσει αυτών χωρίζονται στα σωληνόγλυφα, τα οπισθόγλυφα και τα πρωτερόγλυφα.

σωληνόγλυφα

στα σωληνόγλυφα φίδια τα δυο δόντια που διοχετεύουν το δηλητήριο είναι πολύ μεγαλύτερα από τα υπόλοιπα, είναι τοποθετημένα μπροστά -όπως οι κυνόδοντες στα θηλαστικά- και είναι κινητά. Όταν δεν χρησιμοποιούνται παραμένουν διπλωμένα προς τα πίσω και κατά το δάγκωμα ξεδιπλώνονται αστραπιαία για να δαγκώσουν και να εγχύσουν το δηλητήριο στους ιστούς του θύματος. Αυτοί οι κυνόδοντες κατά μήκος είναι κούφιοι εσωτερικά σαν σύριγγες, ώστε να μπορούν να διοχετεύουν το δηλητήριο το οποίο παραμένει αποθηκευμένο στους δηλητηριώδης αδένες των σωληνόγλυφων φιδιών. Ο κάθε κυνόδοντας μπορεί να κινείται ανεξάρτητα από τον άλλο και αυτό μπορούμε να το παρατηρήσουμε όταν το φίδι χασμουριέται μετά την κατάποση του θηράματος για να επαναφέρει τα αρθρωτά οστά του σαγονιού στη θέση τους ή καθώς καταπίνει το θήραμα και σπρώχνει με το κάθε δόντι το θήραμα προς το στομάχι του. Το δηλητήριο των φιδιών που ανήκουν στα σωληνόγλυφα φίδια επιδρά κυρίως στο κυκλοφορικό σύστημα, προκαλεί πήξιμο του αίματος και φράζουν οι αρτηρίες των πνευμόνων. Στο νευρικό σύστημα επιδρά αλλά πολύ λιγότερο και δεν υπάρχει άμεση επίδραση στο αναπνευστικό σύστημα. Ο πόνος και το τοπικό πρήξιμο είναι συνήθως σοβαρά και σε έντονο βαθμό, με μια αίσθηση έντονου καψίματος (Martin και Lamb). Σύντομα το σημείο στο οποίο έγινε το δήγμα, πρήζεται μελανιάζει και εάν δεν ληφθεί φαρμακευτική αγωγή αρχίζει να μαυρίζει καθώς το δηλητήριο προχωρά και καταστρέφει τους ιστούς στο σημείο του δήγματος. Οι Ευρωπαϊκές οχιές πάντως έχουν σε γενικές γραμμές το λιγότερο τοξικό δηλητήριο σε σχέση με Αμερικανικές, Αφρικανικές και Ασιατικές οχιές και συνήθως μόνο ένα 15% των ατόμων που δαγκώθηκαν δεν καταφέρνουν να επιζήσουν από ένα δάγκωμα Ευρωπαϊκής οχιάς.

οπισθόγλυφα

στα οπισθόγλυφα φίδια τα δόντια που εγχέουν το δηλητήριο είναι μικρότερα, δεν είναι κινητά και βρίσκονται τοποθετημένα στο πίσω μέρος της οδοντοστοιχίας. Σε γενικές γραμμές πάντως τα οπισθόγλυφα δεν θεωρούνται θανατηφόρα για τον άνθρωπο. Αφ' ενός το δηλητήριο είναι ήπιας τοξικότητας και αφ' ετέρου, στα περισσότερα είδη τα δόντια βρίσκονται αρκετά πίσω τοποθετημένα και δεν μπορούν εύκολα να δαγκώσουν παρά μόνο κάποιο δάχτυλο.

πρωτερόγλυφα

στα πρωτερόγλυφα τα δόντια είναι πολύ μικρότερα από αυτά των σωληνόγλυφων φιδιών, είναι τοποθετημένα μπροστά αλλά δεν είναι κινητά. Η οικογένεια των Ελαπιδών (Elapidae) ανήκει στα πρωτερόγλυφα. Το δηλητήριο των φιδιών που ανήκουν στα πρωτερόγλυφα φίδια επιδρά κυρίως στο νευρικό σύστημα, σύντομα προκαλείται παράλυση στο αναπνευστικό σύστημα καθώς το δηλητήριο επιδρά στο κεντρικό νευρικό σύστημα που ελέγχει την αναπνοή. Ο πόνος και το τοπικό πρήξιμο συνήθως δεν είναι έντονα αλλά η τοξικότητα του δηλητηρίου είναι υψηλή. Ακόμα και το δήγμα (δάγκωμα) από μικρά είδη πρωτερόγλυφων φιδιών όπως το Κοραλόφιδο (Leptomicrurus spp.), είναι θανατηφόρα για τον άνθρωπο.

Από τα παραπάνω είδη επικίνδυνο δηλητήριο φέρουν μόνο τα 5 είδη οχιάς από την οικογένεια Viperidae που σε περίπτωση έκχυσης αυτού μπορεί να επέλθει ο θάνατος στον άνθρωπο εάν δεν διακομιστεί εντός μερικών ωρών σε νοσοκομείο για τις πρώτες βοήθειες. Τα άλλα 2 δηλητηριώδη φίδια της χώρας μας είναι το Αγιόφιδο ή Γατόφιδο (Telescopus fallax) και ο Σαπίτης (Malpolon monspessulanus) τα οποία όμως είναι οπισθόγλυφα, που σημαίνει ότι πολύ δύσκολα μπορούν να καταφέρουν δάγκωμα με έκχυση στον άνθρωπο, αλλά και το δηλητήριό τους είναι ασθενές και δεν μπορεί να προκαλέσει θάνατο ή κάποια σοβαρή ασθένεια. Όλα τα υπόλοιπα φίδια είναι παντελώς άκακα και δεν μπορούν να προκαλέσουν καμία απολύτως βλάβη στον άνθρωπο με κανέναν τρόπο.

Συμπτώματα και Πρώτες Βοήθειες

Συμπτώματα Τα πρώτα συμπτώματα μετά από ένα δηλητηριώδες δάγκωμα είναι πόνος και οίδημα στο σημείο της έγχυσης, εντός λίγων λεπτών. Στην συνέχεια και όσο ο χρόνος περνάει χωρίς τις πρώτες βοήθειες, το οίδημα αυξάνεται και εξαπλώνεται και στο υπόλοιπο δαγκωμένο μέλος, ενώ μέσα σε λίγες ώρες ενδέχεται να υπάρξουν και άλλα συμπτώματα (βλέπε άρθρο «Δηλητηριώδη δήγματα φιδιών» - περιοδικό “Ιατρικά Χρονικά” / ΠΡΟΣΟΧΗ: πολλά από τα συμπτώματα που αναφέρονται στο τεύχος είναι αποτέλεσμα πανικού ή/και λαθών κατά τις πρώτες βοήθειες και όχι επίδρασης του δηλητηρίου - διαβάστε προσεκτικά).   Πρώτες Βοήθειες Αμέσως μετά από ένα δηλητηριώδες δάγκωμα οι κινήσεις που πρέπει να κάνετε ή να μην κάνετε, είναι λίγες αλλά ουσιαστικές. Μην πανικοβάλλεστε, (πολύ σημαντικό). Ο πανικός χειροτερεύει την κατάσταση. Με τα σημερινά μέσα έχετε όλο το χρόνο μπροστά σας να επισκεφτείτε ένα νοσοκομείο, όπου κι αν βρίσκεστε στην χώρα, μέσα στις επόμενες ώρες, με ασφάλεια και χωρίς ρίσκο. Αφαιρέστε όποιο αντικείμενο ή ύφασμα θα μπορούσε να σφίξει το μέλος όσο αυτό πρήζεται (π.χ. δαχτυλίδια, ρολόι, βραχιόλια, κτλ). Κρατήστε το θύμα ακίνητο εάν δεν είναι απαραίτητη η μετακίνησή του. Κρατήστε το δαγκωμένο μέλος όσο το δυνατόν πιο ακίνητο. Με την ακινησία του δαγκωμένου μέλους καθυστερούμε την εξέλιξη των συμπτωμάτων. Μην κόβετε ή σκίζετε το δέρμα για να ρουφήξετε το δηλητήριο. Όχι μόνο δεν ωφελεί σε τίποτα, αντιθέτως μάλιστα, το τραύμα και το σοκ που προκαλείται από την πράξη επιδεινώνουν την κατάσταση και τα συμπτώματα. Μην προσπαθείτε να ρουφήξετε το δηλητήριο με το στόμα. Μην δένετε το δαγκωμένο μέλος. Είναι πολύ σημαντικό να μην εμποδιστεί η κυκλοφορία του αίματος. Υπάρχει μεγάλος κίνδυνος δημιουργίας θρόμβων και νέκρωσης του άκρου. Το δηλητήριο εξαπλώνεται κυρίως μέσω της λέμφου, συνεπώς μία σφιχτή περίδεση που θα σταματούσε την κυκλοφορία του αίματος είναι ανώφελη και επικίνδυνη. Αντιθέτως, μπορείτε να τυλίξετε το δαγκωμένο μέλος με κοινό, ελαστικό επίδεσμο από την πληγή έως την βάση του άκρου, τόσο λίγο σφιχτά όσο σε περίπτωση διαστρέμματος (να διατηρείται ο σφιγμός στην άκρη του μέλους). Αυτό μπορεί να καθυστερήσει την εξέλιξη των συμπτωμάτων, κάτι που ίσως βοηθούσε σε ενδεχόμενη πολύωρη μεταφορά του ασθενή σε νοσοκομείο. Ο επίδεσμος θα πρέπει να λύνεται και να δένεται αναλόγως κάθε 15-25 λεπτά, διότι το μέλος πρήζεται και η περίδεση σφίγγει περισσότερο. Παρ’όλα αυτά, μία τέτοια περίδεση δεν είναι και απαραίτητη. Μην τοποθετείτε αντισηπτικά και άλλες ουσίες στο τραύμα.  Μην τοποθετείτε πάγο στην περιοχή του τραύματος. Μην δίνετε αλκοόλ στον ασθενή. Μην χορηγείτε παυσίπονα ή άλλα φάρμακα. Μεταφέρετε τον ασθενή σε κοντινό νοσοκομείο με ψυχραιμία και ασφάλεια, αφού πρώτα έχετε ειδοποιήσει. Μπορείτε να έχετε στο "κιτ πρώτων βοηθειών" σας αντιισταμινικά και κορτιζόνη για να τα χορηγήσετε στον ασθενή, σε περίπτωση που εμφανιστούν έντονα σημάδια αλλεργίας, εφόσον πάρετε έγκριση και οδηγίες από το Κέντρο Πρώτων Βοηθειών. Απευθυνθείτε στον γιατρό σας για τον τύπο και τις δοσολογίες που αντιστοιχούν στον καθένα. Η χρήση αντιοφικού ορού δεν συνιστάται καθώς μπορεί να αποβεί επικίνδυνη (αλλεργικό σοκ). Μόνο οι ειδικοί γιατροί μπορούν να κρίνουν και να αποφασίσουν για την χρήση του ορού, η οποία γίνεται πλέον μόνο σε κρίσιμες περιπτώσεις και γενικώς αποφεύγεται. Συνήθως ακολουθείται αγωγή με χορήγηση αντιβιοτικών και προαιρετικά αδρεναλίνης, κάτι που μόνο οι γιατροί μπορούν να κρίνουν, επίσης. Τα συμπτώματα υποχωρούν μετά την κατάλληλη ιατρική αγωγή. Επίσης καλό θα είναι εάν μπορείτε  είτε με μια ψηφιακή φωτογραφική μηχανή είτε με το κινητό τηλέφωνο, να φωτογραφίσετε το φίδι. Αυτό θα βοηθήσει τους νοσηλευτές όταν μεταβείτε στο νοσοκομείο να αναγνωρίσουν το φίδι και να πράξουν αναλόγως. Μότσανος Λάζαρος  Σοχός 10/2/2014