Μελισσοκομία και Πεύκο

Για να κάνουμε και μία ανάρτηση για το πεύκο και την μελιτοεκκρίσεις του μια και ο καιρός ήρθε για να πάμε και για αυτή την τοποθέτηση. Αλλά μια που είναι καλοκαίρι και τεμπελιάζουμε και λίγο ας βοηθήσουμε λίγο την κατάσταση παραθέτοντας ορισμένους όρους από μια προηγούμενη ανάρτηση μας (βλέπετε ανάρτηση Μελισσοκομικό εννοιολόγιο, λεξιλόγιο, και ορολογία) μια που είναι ένα τρομερό εργαλείο και είναι κρίμα να μένει χωρίς χρήση.

Οπότε θα έχουμε την Ορολογία του Πεύκου και σύμφωνα με αυτό θα έχουμε:

Αη Γιαννιάτικο βάρεμα: Η πρώτη μη παραγωγική μελιτοέκκριση του εργάτη του πεύκου αρχίζει περίπου στα τέλη Ιουνίου.

Ανθοφορία ή πεύκο δίνει: Όταν υπάρχει μεγάλη νεκταροέκκριση στην συγκεκριμένη ανθοφορία (ή στο πεύκο). Περισσότερα σε ανάρτηση Μελισσοκομική χλωρίδα Θεσσαλονίκης.

Βαμβακιάδα: Το κουκούλι που κάνει ο εργάτης των πεύκων όταν έχει κάνει έκδυση για να προστατευτεί για μερικές ημέρες, αποτελεί σημάδι για την ύπαρξη του εργάτη στο δέντρο.

Γυρεοπίτα:  Στερεή τροφή για μέλισσες (επεξεργασμένη χωρίς θέρμανση) που αποτελείται από νερό, άχνη ζάχαρη, μέλι και γύρη. Περισσότερα σε προηγούμενη ανάρτηση Τα μελίσσια τρέφονται με πετρέλαιο.

Δουλεύει ο εργάτης:  Όταν  υπάρχει  έντονη  δραστηριότητα  του  εργάτη  ( Marchalina hellenica )  των πεύκων ( στο να απομυζεί σάκχαρα και χυμούς από τα  πεύκα και να αποβάλει το πλεόνασμα  με  την μορφή μελιτώματος το οποίο το παίρνουν  οι  μέλισσες για να  κάνουν το πευκόμελο ).  Περισσότερα σε ανάρτηση Μελισσοκομική χλωρίδα Θεσσαλονίκης.

Εργάτης  Marchalina  hellenica:  Έντομο  που  απομυζεί  σάκχαρα  και  χυμούς  από  τα πεύκα  και αποβάλει το πλεόνασμα με την μορφή μελιτώματος το οποίο το παίρνουν οι μέλισσες για να  κάνουν το πευκόμελο.

Μελισσοχωρητικότητα: Είναι ο αριθμός των κυψελών που μπορεί να συντηρήσει μία περιοχή. Περισσότερα σε ανάρτηση Μελισσοχωρητικότητα Περιοχών.

Μελιτώματα: Σακχαρώδεις εκκρίσεις από έντομα που παρασιτούν σε δέντρα ή φυτά (έλατο, πεύκο, καλαμπόκι, βαμβάκι κ.α.) ή μυκητών (βελανίδι) και τα συλλέγουν οι μέλισσες για να βγάλουν μέλια μελιτωμάτων. Περισσότερα σε ανάρτηση Μελισσοκομική χλωρίδα Θεσσαλονίκης.

Πεύκο παρδαλό: Όταν δεν υπάρχει συγχρονισμός στις φάσεις έκδυσης σε όλο το σύνολο των εργατών (δεν μπαίνουν ταυτόχρονα όλα στην ίδια φάση παύσης   ή όχι της μελιτοέκκρισης με αποτέλεσμα το πεύκο να φαίνεται ότι δίνει ή δεν δίνει). Περισσότερα σε ανάρτηση Μελισσοκομική χλωρίδα Θεσσαλονίκης.

Πεύκο πρώτο ή δεύτερο βάρεμα: Η πρώτη παραγωγική περίοδος ή η δεύτερη παραγωγική περίοδος μελιτοέκκρισης από τον εργάτη (ανάμεσα στις διάφορες φάσεις  έκδυσης  που είναι νεκρές περίοδοι μελιτοέκκρισης ). Περισσότερα σε ανάρτηση Μελισσοκομική χλωρίδα Θεσσαλονίκης.

Πικρά μελίσσια: Μελίσσια τα οποία τα είχαμε κάνει τοποθέτηση σε πικρές ανθοφορίες και γυρεοπαραγωγές (Καστανιές, Σουσούρες-Φθινοπωρινό ρείκι, Κουμαριές, Ακονίζα κ.α.). Αυτά τα μελίσσια έχουν μεγάλη πιθανότητα να πετύχουν στα πεύκα σε αντίθεση με τα μελίσσια που θα πάνε σε άλλες ανθοφορίες (Βαμβάκια, Ηλιόσπορος, Ρίγανη κ.α.).

Υποκατάστατο: Στερεή τροφή για μέλισσες (επεξεργασμένη χωρίς θέρμανση) που αποτελείται από νερό, άχνη ζάχαρη, μέλι, γύρη (λιγότερη από την γυρεόπιτα ή και καθόλου) και μια συμπληρωματική πρωτεϊνούχο τροφή  (μπυρομαγιά, σογιάλευρο, αποβουτυρωμένο γάλα κ.α). Περισσότερα σε προηγούμενη ανάρτηση Τα μελίσσια τρέφονται με πετρέλαιο.

Έτσι, έτσι, όταν υπάρχει μια υποδομή από πίσω (που την έφτιαξες εσύ φτύνοντας αίμα!) αρκετά πράγματα είναι ευκολότερα. Μια και έχουμε βάλει αρκετές έννοιες με τους ορισμούς τους μπορούμε να πάμε παρακάτω (και με γρήγορους και σύντομους ρυθμούς, μια και ακούμε και αρκετά παράπονα για το μήκος των αναρτήσεων μας χα χα χα). 

Μελιτοφορία των πεύκων λοιπών. Δίνει το πεύκο νέκταρ? Όχι αλλά ένα μικρό πλασματάκι ο εργάτης (Marchalina  hellenica) απομυζεί τους χυμούς του και καθώς περνάνε από το πεπτικό του σύστημα όπου παίρνουν και μερικά άλλα θρεπτικά συστατικά αποβάλλονται (ένα μέρος από αυτά) και τα συλλέγουν οι μέλισσες για να γίνει το περίφημο πευκόμελο.

Έχουν όλα τα πεύκα αυτό το παράσιτο επάνω τους?

Όχι!

Ο παραπάνω πίνακας δείχνει σε ποια είδη πεύκου παρασιτεί ο εργάτης. Με κυριότερες περιοχές που συναντάμε αυτά τα είδη πεύκων να είναι στην περιοχή της Θεσσαλονίκης, Αττικής, Χαλκιδικής, Εύβοιας, Θάσου, Κρήτης, αλλά και σε άλλες περιοχές της Ελλάδος και όχι μόνο (υπάρχει και στην Τουρκία καθώς και στην Νότια Ιταλία).

Κάτω από ποίες συνθήκες δίνει μελιτοέκκριση ο εργάτης?

Πάλι βλέπουμε στον παραπάνω πίνακα τις προϋποθέσεις οι οποίες είναι απαραίτητες για να υπάρξει μελιτοέκκριση αλλά και συλλογή τους από τις μέλισσες.Τις χωρίζω σε φανερές και κρυφές, οι φανερές είναι απαραίτητες για την ίδια την νεκταροέκκριση, οι κρυφές (εκτός του ξηρού άνεμου) είναι απαραίτητες για την συλλογή του μελιτώματος από τις μέλισσες (πχ μελίσσια σε θερμοκρασίες κάτω από 14 βαθμούς δεν πετάνε (πχ από Νοέμβρη και μετά) , στο παρδαλό πεύκο η συλλογή είναι μειωμένη, αν είναι μικρή η παρουσία του εργάτη μικρή είναι και η συλλογή μελιτώματος*).

*μελιτόματως ή μελιτώματος? μελιτοφορία ή μελιτοφωρία? μελιτωεκκρίσεων ή μελιτοεκκρίσεων? δεν είμαι σίγουρος για την γραφή τους (αν και ο ορθογραφικός έλεγχος προτείνει το μελίτωμα), προφορικά δεν βλέπω διαφορά αν χρησιμοποιήθει το ωμέγα ή το όμικρον (ωωωωωωω-μέγα και ο-μικρόν μην ξεχνάτε ότι υπάρχει διαφορά φωνητική!),και στο διαδίκτυο έχω βρει όλες τις μορφές γραφής τους. 

Στις φανερές η υγρασία και η θερμοκρασία παίζουν σημαντικό ρόλο στην μελιτοέκκριση, θερμοκρασίες κάτω των 21 βαθμών και υγρασία άνω του 65% αποτελούν τις ιδεώδεις συνθήκες για τον εργάτη του πεύκου. Επίσης υγρές χρονιές βοηθούν τα πεύκα να έχουν περισσότερους χυμούς για να απομυζήσουν οι εργάτες από τα πεύκα, αλλά αυτή την προϋπόθεση την θεωρώ ότι καλύπτεται από το αυξημένο επίπεδο υγρασίας (άντε με ξηρά καλοκαίρια να υπάρχει μετά επίπεδο υγρασίας 65%).

Για γνώση σας και τα παρακάτω, σημάδι ότι βρίσκουν τα μελίσσια στο πεύκο είναι να περπατάνε προς το καπάκι της κυψέλης όταν βγαίνουν οι μέλισσες από την είσοδο και να ξεκινάνε πολύ πρωί για να πάνε να συλλέξουν μέλι, επίσης στα πεύκα δουλεύουν πρωί και απόγευμα και όχι μεσημέρι, extra bonus αυτό τσακαλάκια μου, κερασμένο από μένα χα χα χα. 

Επίσης η μελισσοχωρητικότητα των πεύκων θεωρείται ότι είναι τεράστια, δεν έχω λόγο να το αμφισβητήσω αυτό αλλά επίσης δεν υπάρχουν δεδομένα που να έχουν συλλεχθεί με επιστημονικό τρόπο που να το δείχνουν αυτό (οι παλιοί φυσικά λένε ότι αν δώσει το πεύκο βρέχει μέλι, ξέρουν καλύτερα δεν τους αμφισβητώ, απλώς θα ήθελα μια έρευνα πάνω σε αυτό).

Επίσης στο γενικό σύνολο το πευκόμελο έχει ένα εντυπωσιακό 65% της συνολικής παραγωγής της χώρας! Αν και τις τελευταίες χρονιές αυτές οι αποδόσεις δεν μπορούν να επιτευχθούν, παίζει περίπτωση να μην είναι άπειρη η μελισσοχωρητικότητα των πεύκων? Μήπως και λόγου ότι έχει αυξηθεί ο αριθμός των κυψελών έχει μειωθεί η παραγωγή? Μια έρευνα ίσως να μπορούσε να μας λύσει τέτοια ερωτήματα.

Αυτά είναι σοβαρά ερωτήματα για τους ερευνητές μας και όχι εάν η καραμέλα είναι καλή τροφή για τις μέλισσες (τα ξεχάσατε ήδη αυτά τα χαζά ε?), ερωτήματα σοβαρά που μας απασχολούν δεν μπορούν να απαντηθούν γιατί κάνουμε εμείς οι μελισσοκόμοι ντόρο για ασήμαντα θέματα και καταναλώνουμε πόρους (χρηματικούς και χρονικούς ) που δεν υπάρχουν, και πολύ επιστημονική δραστηριότητα από τις επιστημονικές ομάδες μας που και αυτές δεν είναι πολλές.

Κάντε ντόρο και για άλλες βλακείες (πχ σαν τις πλαστικές κυψέλες) για να ασχολούνται με χαζά οι ερευνητές μας και να μην ασχολούνται με τα σοβαρά ζητήματα, καλά θα πάμε έτσι σαν κλάδος επαγγελματικός! 

Το μέλλον διαφαίνεται λαμπρό!!!

Αρκετά με τους ιθαγενείς σε αυτή την ανάρτηση, πάμε παρακάτω.

Το λοιπών αυτό το πλασματάκι έχει ένα κύκλο ζωής που αρχίζει στα μέσα Απρίλη όπου τα αρχικά έντομα γεννούν (και ταυτόχρονα πεθαίνουν) την νέα γενιά των εντόμων και όπου αυτά πηγαίνουν και μένουν μέσα σε σχισμές των πεύκων προφυλαγμένα μέσα στην βαμβακιάδα που παράγουν, καθώς μεγαλώνουν έχουν ένα κύκλο 42 ημερών όπου τις 21 πρώτες έχουν την μελιτοπαραγωγή τους και τις υπόλοιπες 21 έχουν υποστεί έκδυση (αποβάλουν τον εξωσκελετό τους, καθώς αναπτύσσονται) όπου και παύει η μελιτοπαραγωγή τους και φωλιάζουν μέσα στην Βαμβακιάδα. Επίσης έχουν τρία στάδια νυμφών τα οποία είναι τεχνικές λεπτομέρειες και δεν μας ενδιαφέρουν ιδιαίτερα εδώ.

Στον παραπάνω πίνακα βλέπουμε τις κυριότερες μελιτοεκκρίσεις και τα χρονικά διαστήματα στις οποίες συμβαίνουν αυτές. Ξεκινάμε με την πρώτη μελιτοέκκριση στα τέλη Ιουνίου (Αη γιαννιάτικο) το οποίο δεν είναι μεν παραγωγικό (αν δεν βρίσκουν πουθενά τα μελίσσια αλλού μπορεί να αποτελέσει μια λύση ανάγκης, φυσικά με παροχή γυρεόπιτας ή υποκατάστατου στα μελίσσια (για συνταγές για αυτά τα δύο μπορείτε να μπείτε στην ιστοσελίδα του εργαστηρίου μελισσοκομίας του Α.Π.Θ.) γιατί οι γύρες μέσα στα πευκοδάση είναι ένα αγαθό εν ανεπάρκεια συνήθως, Προσοχή! Προσοχή! Προσοχή!) αλλά αποτελεί (αν αντιληφθείς πότε αρχίζει, δύσκολο αν είσαι μακρυά) και ένα πολύ αξιόπιστο δείκτη του πως θα διαμορφωθούν χρονικά τα διαστήματα μελιτοεκκρίσεων και παύσης τους. Και αυτό γιατί οι φάσεις ακολουθούν μια καθορισμένη περιοδικότητα (3 εβδομάδες μελιτοεκκρίσεων ακολουθούνται από 3 εβδομάδες παύσης).

Έπειτα από το Αη γιαννίατικο (που είναι μη παραγωγικό) ακολουθεί το πρώτο βάρεμα στις αρχές και μέσα Αυγούστου (η δοξασία των παλιών λέει ότι αρχίζει στην μεταμόρφωση του Σωτήρα, 6 Αυγούστου, παλιοί είναι ότι θέλουν λένε, ότι θέλουν κάνουν χα χα χα). Στην πραγματικότητα είναι η δεύτερη μελιτοέκκριση του εργάτη αλλά την λέμε πρώτο βάρεμα, γιατί? Γιατί σαν κλάδος είμαστε βαρεμένοι υποθέτω χα χα χα.

Μελίσσια πικραμένα, τρυγημένα, με μαύρες κερήθρες έχουν την τάση να τα πηγαίνουν πολύ καλύτερα αν αρχίσουν τα βαρέματα, επίσης καλό είναι να πάτε με δυνατά μελίσσια για να εκμεταλλευτείτε την μελιτοέκκριση. Μελιτοέκκριση που ενώ στο πρώτο βάρεμα δεν είναι τόσο σίγουρη (γιατί και το μέγεθος των εργατών είναι ακόμα μικρό 1 mm x 0.5 mm, βέβαια οι αριθμοί τους είναι μεγάλοι συνήθως, αλλά και γιατί οι συνθήκες από άποψης υγρασίας και θερμοκρασίας μπορεί να μην είναι ιδανικές), στο δεύτερο βάρεμα είναι πολύ πιο σταθερή, πλούσια, και σίγουρη, και για αυτό κάποιοι διαλέγουν να πάνε μόνο στο δεύτερο βάρεμα (γιατί η παραμονή στο πευκοδάσος κατά το πρώτο βάρεμα αποδυναμώνει τα μελίσσια γιατί ξεγονεύουν, και είναι απαραίτητο να βγούνε έξω τα μελίσσια από τα πεύκα σε ανθοφορίες που θα τα κάνουν να ξαναγονεύσουν πάλι, γιατί αλλιώς το ξεχειμώνιασμα με μελίσσια που δεν έχουν ανανεώσει πληθυσμούς είναι μια διαδικασία ηρωική, και γεμάτες απώλειες, Προσοχή! Προσοχή! Προσοχή!).

Οι επόμενες νεκταροεκκρίσεις δεν είναι παραγωγικές και οι περισσότεροι μελισσοκόμοι φροντίζουν να παίρνουν τα μελίσσια τους από τα πεύκα, ρίσκο αποτελεί να παραμείνουν για ξεχειμώνιασμα μέσα στα πεύκα, ναι μεν μπορεί να βρίσκουν λίγο μέλι εκεί αλλά ο κίνδυνος της Νοζεμίασης είναι τεράστιος.

Η επόμενη μελιτοέκκριση που αξίζει (παραγωγική) είναι το ανοιξιάτικο βάρεμα στα μέσα Μαρτίου κατά την οποία υπάρχουν τοποθετήσεις μελισσιών στα πεύκα για ανάπτυξη (και πολύ σπάνια ακόμα και για τρύγους αν διαθέτεις δυνατά μελίσσια αυτή την εποχή, σπάνιο αυτό φυσικά). Ο εργάτης αυτή την εποχή έχει το μεγαλύτερο του μέγεθος και είναι η περίοδος που θα αναπαραχθεί και θα πεθάνει.

Και για να κάνουμε και λίγο καλύτερη δουλειά ας παρουσιάσουμε και τον παραπάνω πίνακα όπου έχουμε τα παράθυρα μελιτοεκκρίσεων σε διαφορετικές ημερομηνίες έναρξης της μελιτοέκκρισης του εργάτη (ναι γιατί ο πιο πάνω πίνακας έχει ένα μειονέκτημα, θεωρεί ότι ο κάθε μήνας έχει 28 ημέρες-4 εβδομάδες- αλλά επειδή ακόμα χρονιά κατά την οποία όλοι οι μήνες να έχουν την διάρκεια του Φλεβάρη ακόμα δεν είδα έκανα και το παραπάνω βήμα να παρουσιάσω ένα ρεαλιστικό πίνακα, δυστυχώς αν τον έφτιαχνα μέχρι το ανοιξιάτικο βάρεμα θα ήταν τεράστιος! Οπότε έχω εδώ τα κύρια βαρέματα του εργάτη). Συγκεκριμένα έχουμε τρεις υποθετικές ημερομηνίες έναρξης της μελιτοέκκρισης (19/6 , 26/6, και 3/7) που απέχουν η κάθε μια από την άλλη μια εβδομάδα και παρακολουθούμε πως θα διαμορφωθεί η εξέλιξη των μελιτοεκκρίσεων σε κάθε περίπτωση.

Ένα εργαλείο που μπορεί να φανεί πολύ χρήσιμο με την ύπαρξη δεικτών στα πευκοδάση που σκοπεύουμε να κάνουμε τοποθετήσεις. Και αυτός είναι ο συνδυασμός που θα πρέπει να εμπιστεύεστε, και όχι μια είδηση σε ένα Blog η οποία αποτελεί είδηση από κάπου αλλού και για την οποία δεν υπάρχει κάποια διασταύρωση με δείκτες επιτόπου. Η πληροφόρηση για ορισμένα πράγματα θα πρέπει να γίνεται με τεράστια προσοχή, επιφύλαξη, και αίσθημα ευθύνης, η άκαιρη τοποθέτηση μέσα στα πεύκα (ή και στα έλατα λόγου χάρη) πχ ακριβώς όταν τελειώνει μια νεκταροέκκριση ή στην τρίτη εβδομάδα της εκτός από ότι θα μας οδηγήσει σε λίγη συλλογή μελιού μετά θα αφήσει και τα μελίσσια σε μια περιοχή που δεν θα δίνει ούτε μελίτωμα ούτε γύρη, η αποδυνάμωση τους θα είναι τέτοια που όχι μόνο δεν θα τα πάνε καλά και στο επόμενο βάρεμα αλλά υπάρχει τεράστια πιθανότητα να μην βγάλουν ούτε τον χειμώνα! 

Οπότε μια και είναι δύσκολο σε κάποιους ξένους να σεβαστούν τους κόπους σας και την περιουσία σας συνιστώ Προσοχή! Προσοχή! Προσοχή! Καλή γνώση της συμπεριφοράς του εργάτη, των προϋποθέσεων με τις οποίες δίνει, τα μέρη στα οποία δίνει, και δείκτες ή άτομα που να τα εμπιστεύεστε και να έχουν τοποθέτηση δεικτών δικών τους στα μέρη που θέλετε να κάνετε τοποθέτηση και εσείς. Τις άλλες όλες σειρήνες του διαδικτύου ή και μη είναι ριψοκίνδυνο να τις εμπιστευτείτε, αλλά δικιά σας είναι η επιλογή όπως και μόνο δικές σας θα είναι και οι ζημίες χα χα χα.

Αποφώνηση μαναράκια μου τώρα, σήμερα οπτικοποιήσαμε ορισμένες πληροφορίες σχετικά με την μελιτοέκκριση των εργατών στα πεύκα, καθώς και παρουσιάσαμε ορισμένα εργαλεία που θαρρώ ότι θα σας είναι χρήσιμα, δώσαμε μερικές συμβουλές σχετικά με το πως θα διαχειριστείτε τα ρίσκα που θα καθορίσουν το μέλλον σας, καθώς και το μέλλον των δικών σας μια που η μελισσοκομία θα αποτελέσει ένα μέσο επιβίωσης των οικογενειών σας, και κάθε απόφαση σχετικά με αυτή θα πρέπει να την παίρνετε κάτω από αυτό το πρίσμα, βάλαμε ένα λιθαράκι ακόμα πάνω στην διάχυση της γνώσης (της αξιόπιστης και όχι της Απταλού Φαν Πάρκ χα χα χα). Οπότε και μπορούμε να αποχωρίσουμε με ελαφρά την καρδιά και με ένα χαμόγελο στα χείλη.

Μέχρι την επόμενη ανάρτηση.

Adios Amigos!


Μότσανος Λάζαρος

Σοχός 30/7/2014