Το Κόστος της Γνώσης

Μελισσοκομικές επιθεωρήσεις, καταγραφή, και βάσεις δεδομένων.

Μεγάλο θέμα και πονεμένο.

Χα χα χα. 

Βρε τι τετράδια είχα χρησιμοποιήσει, τι φωνητικούς καταγραφείς, τι φορητούς και σταθερούς υπολογιστές, δράμα, θυμός, και απογοήτευση.

Μέχρι που είπα δεν πάμε καλά τα εγκαταλείπω όλα και ησύχασα.

Χα χα χα. 

Μα καλά δεν καταγράφεις? 

Tι κάνεις?

Φυσικά και τα καταγράφω, απλώς πλέον δεν είναι αυτοσκοπός μου η συλλογή δεδομένων αλλά μόνο η αποτελεσματικότερη εργασία πάνω στις κυψέλες μου, μέρα με την ημέρα, εβδομάδα με την εβδομάδα, μήνα με τον μήνα.

Αλλά προτού πάμε στο τώρα ας κάνουμε μια αναδρομή στο χθες.

Ξεκινώντας με λίγες κυψέλες είχα την άποψη (οι νέοι όλο απόψεις είναι χα χα χα) ότι η γνώση είναι δύναμη, θα μπορούσα να χρησιμοποιήσω αυτή την γνώση για να αποκτήσω ένα πλεονέκτημα από χρονιά σε χρονιά (το οποίο δεν είναι λάθος, απλώς το τι θεωρώ γνώση πλέον άρχισε να αλλάζει). 

Με αυτή την λογική είχα προμηθευτεί ένα φωνητικό καταγραφέα για να ηχογραφώ τις παρατηρήσεις μου κατά την διάρκεια της επιθεώρησης, και μετά γυρνώντας στο σπίτι να κάνω εισαγωγή των στοιχείων που είχα συλλέξει στο Excel (ναι μεν η Access είναι καλύτερο εργαλείο ως βάση δεδομένων αλλά για μικρό όγκο δεδομένων το Excel υπερτερεί τρομερά σε σχέση με αυτή). Θα άκουγα τις παρατηρήσεις μου από το καταγραφέα (τον είχα πάρει με κριτήριο να έχει την δυνατότητα να ανοίγει μόνος του με που άρχιζες να μιλάς για να μην αναγκάζεσαι με τα λερωμένα από την πρόπολη γάντια να ανοιγοκλείνεις τον καταγραφέα) για 5 με 6 λεπτά (ενώ η επιθεώρηση κρατούσε πάνω από μία ώρα, παράξενο με τόσες λίγες κυψέλες πως μου έπαιρνε τόση πολύ ώρα και μάλιστα χωρίς (έτσι όπως το βλέπω τώρα ) να παρατηρώ και τίποτα χα χα χα, Νέοι!!!! -Περισσότερα για επιθεωρήσεις βλέπετε προηγούμενη ανάρτηση Οδηγίες προς ναυτιλομένους-). 

Έλα όμως που δεν ήταν τόσο απλά τα πράγματα ο καταγραφέας ήταν διαρκώς ανοικτός λόγω των διάφορων ήχων (άνεμος,αναπνοή, καπνιστήρι, μουρμούρα από χαζούς μελισσοκόμους χα χα χα) με αποτέλεσμα 1 ώρα η επιθεώρηση, 1  ώρα και η καταγραφή, ακόμα και να την άκουγες σε διπλάσια ταχύτητα αναπαραγωγής εξακολουθούσε να είναι υπερβολικά πολύς ο χρόνος που σπαταλούσες για να αποκωδικοποιήσεις τις πληροφορίες.

Δεν έλεγε, αποφάσισα να εγκαταλείψω το καταγραφέα δεν ήταν πρακτικός, άλλαξα τακτική, αποφάσισα να κάνω επιθεώρηση και να καταγράφω σε ένα τετράδιο την κάθε κυψέλη (αριθμημένη για να ξεχωρίζει φυσικά), πόσους γόνους, τροφές είχε, ύπαρξη βασίλισσας ή βασιλικών κελιών, τι παρατηρήσεις μπορεί να έκανα, αν χρειάζονταν τροφές, πλαίσια (χτισμένα, άχτιστα), ορόφους. 

Με το τέλος της επιθεώρησης έκανα μια λίστα με τις ανάγκες  σε κάθε κυψέλη (τροφές, πλαίσια, όροφοι), τα ετοίμαζα, και την επόμενη ημέρα πήγαινα στοχευμένα στην κάθε κυψέλη και έβαζα το κάθε τι που χρειαζόταν. Όλα καλά όλα ωραία, μια μέρα επιθεώρηση, μία χειρισμοί (φυσικά ενοχλούσα 2 συνεχόμενες ημέρες τα μελίσσια!), καλό σύστημα, αλλά έχει ένα μειονέκτημα , εξακολουθείς να χάνεις πολύτιμο χρόνο, με που ο αριθμός των κυψελών συνέχισε να ανεβαίνει, αναγκαστικά τελείωσε και αυτή η φάση.

Παράξενο κάτι που παρατήρησα εκείνη την εποχή ήταν ότι όσο περισσότερο ήταν λεπτομερείς οι σημειώσεις μου τόσο λιγότερο μπορούσα να θυμηθώ την δυναμικότητα και τα χαρακτηριστικά της κάθε κυψέλης παρόλο που μπορεί να είχα μόλις τελειώσει την επιθεώρηση! Υπερβολική εμπιστοσύνη και βαρύτητα στις σημειώσεις που είχε συνέπεια να τεμπελιάζει η μνήμη!

Αλλάξαμε και αυτό το σύστημα, πλέον πηγαίνω στις επιθεωρήσεις έχοντας άχτιστα πλαίσια μαζί μου (όχι τίποτα υπερβολικούς αριθμούς, μερικούς ορόφους κάθε φορά), τροφές αν έχω διαπιστώσει ότι υπάρχει πρόβλημα πείνας, και οι χειρισμοί γίνονται ταυτόχρονα με την επιθεώρηση, σημειώσεις κρατάω κυρίως σε γόνους και ύπαρξη βασίλισσας ή βασιλικών κελιών, και ταυτόχρονα βάζω σημάδια σε κυψέλες για κάθε παρατήρηση μου πχ χορτάρι στο μπροστά κλειδί για βασιλικό κελί, τροφή ή μετακίνηση η είσοδος πάνω στο καπάκι, αρρενοτόκο μελίσσι κοτρόνα πάνω στο καπάκι και διάφορα αλλά.  

Με αυτό τον τρόπο δεν χάνεις τζάμπα χρόνο με ξεχωριστούς χειρισμούς και επιθεωρήσεις μια που δεν υπάρχει πλέον η πολυτέλεια του χρόνου λόγου της μεγάλης αύξησης των κυψελών (κάθε μέρα κάνεις επιθεώρηση και χειρισμούς σε ένα μέρος του μελισσοκομείου, και με τα σημάδια που βάζεις σε όσες δεν ολοκλήρωσες τους χειρισμούς σου ξεκινάς την επόμενη ημέρα, και για την ολοκλήρωση των χειρισμών και την επιθεώρηση και χειρισμούς των επόμενων κυψελών, με αυτό τον τρόπο εξασφαλίζεται ότι τουλάχιστο ανά 7 ημέρες (και ανά 5 ημέρες την κρίσιμη περίοδο) θα έχεις κάνει επιθεώρηση σε όλες τις κυψέλες σου (και χειρισμούς ταυτόχρονα). Ούτε υπερβολικές επιθεωρήσεις αλλά ούτε και λιγότερες από ότι πρέπει.

Αυτή η κατάσταση από το χθες μέχρι το σήμερα, κρίμα αλλά δυστυχώς πολλές από τις απόψεις μου σχετικά με τον όγκο δεδομένων που θα μπορούσαν να καταγράφονται και κυρίως την χρησιμότητά τους σχετικά με την πρόβλεψη καταστάσεων στο μέλλον σε σχέση με τα δεδομένα που έχουμε στο παρελθών είναι υπό έντονη αμφισβήτηση από εμένα.

Και αυτό για διάφορους λόγους.

Πρώτος και βασικότερος είναι η αντιμετώπιση του μελισσοκομείου μου ως ενιαίου συνόλου και όχι ξεχωριστά της κάθε κυψέλης από μόνη της. Όταν παίρνεις πλαίσια από εδώ και εκεί, ή όταν τροφοδοτείς λίγο περισσότερο κάποιες αδύναμες κυψέλες για να έχεις όλες σου τις κυψέλες ίσα βάρκα ίσα πανιά τα δεδομένα που καταγράφεις στις επιθεωρήσεις σου χάνουν σε βαρύτητα και αξιοπιστία (φυσικά αν βλέπεις την κάθε κυψέλη ξεχωριστά χωρίς τέτοιες επεμβάσεις κάλλιστα μπορείς με τα δεδομένα που συλλέγεις να βελτιώνεις το ζωικό σου κεφάλαιο αναπαράγοντας περισσότερο τα μελίσσια με τις ιδιότητες που θα θέλεις να έχει σε μεγαλύτερο βαθμό στο μέλλον το μελισσοκομείο σου).

Δεύτερος λόγος είναι η συνειδητοποίηση του τεράστιου ρόλου που παίζουν οι καιρικές συνθήκες στην ανάπτυξη των μελισσών κάθε χρονιά. Ξηρασίες, βροχές, παγωνιές και η κάθε χρονιά απέχει παρασάγγας από τις άλλες, δεδομένα που έχεις συλλέξει από χρονιά σε χρονιά δύσκολα θα μπορέσουν να δώσουν συμπεράσματα για την επόμενη χρονιά δεδομένου του χαοτικού μοτίβου που διακρίνει τις καιρικές συνθήκες. Βάσεις δεδομένων που περιέχουν στοιχεία πολλών δεκαετιών μπορούν μόνο να αποτελέσουν μια βάση για εικασίες που μπορεί να έχουν μια αποτελεσματικότητα στις προβλέψεις τους. Ναι αλλά δεν έχω την πεποίθηση ότι θα προλάβω να ετοιμάσω τόσο εκτεταμένες χρονικά βάσεις δεδομένων (4-5 δεκαετίες), και το κυριότερο δεν θα μου έχουν χρησιμότητα στα βαθιά μου γεράματα (εκτός και αν έχει η κυβέρνηση αποφασίσει να εργαζόμαστε και μετά θανάτου χα χα χα).

Τρίτος και βασικός λόγος είναι το κόστος ελέγχου. Βασική αρχή στην διοίκηση επιχειρήσεων είναι ότι ο έλεγχος έχει κόστος, χρηματικό, πόρων, εργατοωρών. Κάθε πληροφορία που θα συλλέξει, καταχωρίσει, αναλύσει η διοίκηση κάθε επιχείρισης (ή έργου) έχει το κόστος της. Όσο μεγαλύτερο το εύρος της πληροφορίας που έχουμε στην διάθεση μας τόσο μεγαλύτερο και το κόστος της. Καλή η συλλογή πληροφοριών αλλά θέλει χρόνο και προσπάθεια για να αποκτηθεί (και σε αντίξοες συνθήκες, μέσα σε μια στολή, δουλεύοντας ταυτόχρονα, με τον καπνό και τις μέλισσες να σε ενοχλούν, και την πρόπολη να λερώνει τα πάντα), θέλει χρόνο για να καταχωρηθεί σε μία βάση δεδομένων (χρόνο για να κάνεις την καταχώριση, αλλά και χρόνο και χρήμα για να εκπαιδευτείς ή να εκπαιδεύσεις τον εαυτό σου να χειρίζεται βάσεις δεδομένων), και το κυριότερο χρόνο για να αναλύσεις όλο αυτό τον όγκο πληροφοριών για να βγάλεις κάτι χρήσιμο (χρόνος για την ίδια ανάλυση των δεδομένων αλλά και περισσότερος χρόνος για να μάθεις να χειρίζεσαι τα αντίστοιχα γνωστικά αντικείμενα και εργαλεία ανάλυσης δεδομένων). Κόστος που είσαι πρόθυμος να δαπανήσεις όταν η πληροφορία και η γνώση που θα αποκτήσεις θα σου φανεί χρήσιμη αλλά τελείως απρόθυμος όταν η γνώση δεν αξίζει το κόστος απόκτησης της.

Αρκετά θεωρία, θεωρία, θεωρία ας παρουσιάσουμε και κάτι που να είναι και χρήσιμο για όσους επιλέξουν να κάνουν μια πληρέστερη καταγραφή και συλλογή πληροφοριών (αρκεί να μην γίνει αυτή η καταγραφή αυτοσκοπός).

Το παραπάνω είναι ένα πρότυπο μελισσοκομικού ελέγχου που το είχα ετοιμάσει για ένα φίλο μου που μου το είχε ζητήσει για να τον διευκολύνει στην εργασία του (συγκεκριμένα θα το φωτοτυπούσε σε πολλά αντίτυπα, θα έβαζε τα αντίτυπα σε ένα φάκελο και σε κάθε επιθεώρηση θα κατάγραφε τις πληροφορίες που θα έβλεπε στην κάθε κυψέλη -με αυτό τον τρόπο μπορείς να κάνεις και ένα φάκελο ανά κυψέλη με τις επιθεωρήσεις σου για κάθε μία-).

Και τι μπορούμε να συμπληρώσουμε και να καταγράψουμε με το παραπάνω πρότυπο?

Καταρχάς την ημερομηνία και το ονοματεπώνυμο του μελισσοκόμου (ή της μελισσοκομικής μονάδας), τα χαρακτηριστικά της κάθε κυψέλης (κωδικός, χρώμα, έτος γέννησης βασίλισσας), την δυναμικότητα του (σε γόνο και πληθυσμό), τα αποθέματα σε τροφές (σε μέλι και γύρη), ασθένειες που μπορείτε να βρείτε στο συγκεκριμένο μελίσσι, καθώς και οποιαδήποτε άλλη παρατήρηση μπορείτε να κάνετε για αυτό (αρρενοτόκο, βασιλικά κελιά, ανάγκη για πλαίσια, ανάγκη για τροφή, για όροφο, κ.α.).

Φυσικά όποιος θέλει μπορεί να το χρησιμοποιήσει και για δικιά του χρήση (και να θυμάστε όταν συναντήσετε τον Άγιο Πέτρο πείτε και καμία καλή κουβέντα για το αρκούδι χα χα χα).

Και πάμε στο δεύτερο πρότυπο μελισσοκομικού ελέγχου. Εδώ δεν είχαμε οικονομία  και φειδώ στο τι θα καταγράψουμε χα χα χα. Ότι υπάρχει πιθανότητα να μας είναι χρήσιμο το έχουμε μέσα χα χα χα.

Και ξεκινάμε με τα βασικά ημερομηνία και το ονοματεπώνυμο του μελισσοκόμου (ή της μελισσοκομικής μονάδας), τις καιρικές συνθήκες (θερμοκρασία, υγρασία, άνεμος, εδώ ένας φορητός μετεωρολογικός σταθμός θα είναι κουτί), βάρος κυψέλης (βάρος και μεταβολή, με μελισσοκομική ζυγαριά, τι ότι να είναι δουλεία κάνουμε? Χα χα χα), τα χαρακτηριστικά της κάθε κυψέλης (κωδικός, χρώμα, έτος γέννησης βασίλισσας), την δυναμικότητα του (σε γόνο και πληθυσμό), τα αποθέματα σε τροφές (σε μέλι και γύρη), τις τυχών ασθένειες του (αλλά έτοιμες απλώς να τσεκάρεις, να μην κουράζονται ιδιαίτερα τα μανάρια οι μελισσοκόμοι χα χα χα), τροφοδοσία που μπορεί να το κάνουμε (και πάλι μόνο με τσεκάρισμα, είπαμε θέλω να κακομαθαίνω κόσμο χα χα χα), θεραπείες που μπορεί να κάνουμε, και τα γνωστά με παρατηρήσεις που θέλουμε να έχουμε για κάθε μελίσσι.

Φυσικά δεν το συζητώ ότι είναι υπερβολικός αυτός ο όγκος πληροφοριών, αν και κάποιους είμαι σίγουρος ότι θα τους ενθουσιάσει το παραπάνω πρότυπο, ωραία και αυτό στην διάθεση τους, και όταν τελειώσουν την διδακτορική εργασία τους περιμένω αντίτυπο με αυτόγραφο τους επάνω που να γράφει "Για το αρκούδι με αγάπη!" χα χα χα.

Και πάμε στα καλά, τα δεδομένα τα έχουμε τι τα κάνουμε?

Η δικιά μου απάντηση στο ερώτημα είναι ότι τα καταχωρούμε σε μια λίστα και τα εισάγουμε σε ένα συγκεντρωτικό πίνακα όπου η παραμετροποίηση του στην εμφάνιση των δεδομένων του είναι τεράστια (τώρα μην με ρωτήσετε πως γίνεται αυτό! Αν αρχίσω να μιλώ για το Excel και τις δυνατότητες του θα χρειαστώ ένα ακόμα Blog μόνο και μόνο για αυτό χα χα χα. Δυστυχώς και αυτό είναι μέσα στο κόστος ελέγχου της πληροφορίας, εγώ για να πετύχω την εξοικείωση με την ανάλυση στο Excel έφαγα χιλιάδες ευρώ σε βιβλία σχετικά, και  πολλές χιλιάδες εργατοώρες για να εξοικειωθώ με την χρήση του (και φυσικά όχι μόνο στην μελισσοκομία), καθώς και πολλές πολλές περισσότερες εργατοώρες για να μπορέσω να μάθω τεχνικές και μεθόδους ανάλυσης δεδομένων).

Σε αυτό τον συγκεντρωτικό πίνακα τώρα μπορούμε να δούμε για το σύνολο των κυψελών τους χειρισμούς που έκανα τον μήνα Ιούνιο (τα στοιχεία δεν είναι πραγματικά χα χα χα) σε σχέση με τροφοδοσίες (πότε και πόσο) καθώς και για τις τοποθετήσεις πλαισίων (πάλι συγκεντρωτικά πότε και πόσα πλαίσια έβαλα).

Για το τέλος άφησα τα καλύτερα, αφού έχουμε εισάγει τα δεδομένα στον συγκεντρωτικό πίνακα βάζουμε να κάνει εξαγωγή των δεδομένων σε καρτέλες έχοντας ως κριτήριο τον κωδικό κυψέλης, με αυτό τον τρόπο δημιουργούμε για κάθε κυψέλη μια ηλεκτρονική καρτέλα (φυσικά θα πρέπει να ορίσουμε ως πεδίο δεδομένων μια συνάρτηση αναφοράς έτσι ώστε όταν προσθέτουμε δεδομένα στην αρχική λίστα δεδομένων να  εισάγονται αυτόματα και στον συγκεντρωτικό πίνακα -μην με ρωτάτε πως, αυτά είναι κόλπα ζόρικα που κάνουν στις Ινδίες χα χα χα-). 

Επίσης στην κάθε καρτέλα έχουμε τα σταθερά χαρακτηριστικά κάθε κυψέλης (κωδικός, χρώμα, έτος έναρξης της κυψέλης, προμηθευτής της κυψέλης, υλικό κυψέλης, βάση εάν είναι κινητή, ηλικία βασίλισσας, προμηθευτής ζωικού κεφαλαίου, τρόπος εισαγωγής του ζωικού κεφαλαίου,και ημερομηνία έναρξης των δεδομένων).

Αυτά μπορούνε να μπουν είτε με απλή καταχώριση είτε με συναρτήσεις αναφοράς και αναζήτησης (μην το ρωτάτε, Ινδίες! Χα χα χα).

Το άλλο σκέλος της καρτέλας αποτελείται από την καρτέλα που θα μας δημιουργήσει ο συγκεντρωτικός πίνακας και θα είναι το δυναμικό κομμάτι της καρτέλας κυψέλης (δηλαδή όταν μπαίνουν νέα δεδομένα θα ενημερώνεται και αυτή).

Στην συγκεκριμένη καρτέλα έχουμε για την κυψέλη 112 το σύνολο των χειρισμών για το έτος 2011, τροφοδοτήσεις (με μείγμα 1-1 , 2-1, και ζαχαροζύμαρο) σε σύνολο ανά κατηγορία, πλήρες σύνολο, καθώς και πότε έγινε η κάθε μια, την εισαγωγή και εξαγωγή πλαισίων (χτισμένων και άχτιστων) και τα σύνολα τους, καθώς και την πρόσθεση και αφαίρεση ορόφων.

Ένα απλό παράδειγμα και μόνο των δυνατοτήτων που μπορεί να μας παρέχει το Excel αν το λειτουργήσουμε ως μελισσοκομική βάση δεδομένων (η Access μπορεί να μας δώσει περισσότερα καλούδια αλλά θα φτύσουμε αίμα μέχρι να την στήσουμε, πάλι ξαναμπαίνει η σχέση ζημίας /ωφέλειας από τον πρόσθετο έλεγχο και ανάλυση της πληροφορίας). 

Παίδες ελπίζω σήμερα να κερδίσατε κάτι χρήσιμο, σας παρέθεσα ορισμένες απόψεις μου, μεθόδους που χρησιμοποιώ , και πρότυπα που έχω δημιουργήσει και που μπορείτε να τα έχετε υπόψη σας καθώς και στην διακριτική ευχέρεια σας για να τα χρησιμοποιήσετε. Εσείς και μόνο θα αποφασίσετε εάν θα τα εντάξετε στην μελισσοκομική ζωή σας και έως ποίο βαθμό.

Μέχρι την επόμενη ανάρτηση σας χαιρετώ.

Μότσανος Λάζαρος

Σοχός 1/6/2014